Coroczną tradycją obowiązującą na Wydziale Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana II w Krakowie jest organizacja sympozjum naukowego. W dniu 17 listopada 2022 r. odbyło się ogólnopolskie sympozjum naukowe: „Znaczenie seksualności w prawdziwym małżeństwie. Co (nie tylko) prawnik kanonista wiedzieć o tym powinien?”. Miejscem obrad była Aula instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy w Krakowie przy ul. Stradomskiej 4. Transmisja sympozjum odbywała się także online na kanale YouTube JP2TV.

        Uroczyste powitania gości dokonał ks. dr hab. Andrzej Wójcik – dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, wskazując że seksualność mówi o głębokich, ludzkich i Bożych wartościach, także umiejętności łączenia ogółu ze szczegółem, stąd też jest niezwykle ważna i cenna. Słowo wprowadzające wygłosił ks. prof. dr hab. Tomasz Rozkrut – Prorektor ds. nauki oraz dyrektor Szkoły Doktorskiej, wskazując że seksualność, zwłaszcza jej znaczenie i godność, to temat towarzyszący od samego początku instytucji małżeństwa, który podejmowany jest przez wiele dyscyplin naukowych. Dzięki temu można spojrzeć na ten temat kompleksowo. Ponadto przytoczył wiersz p. prof. Wacława Uruszczaka, aby podkreślić zasadność podjęcia tematu seksualności w małżeństwie. Sympozjum składało się z dwóch sesji i dyskusji, którym przewodniczyła p. dr Aleksandra Brzemia-Bonarek z Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

         Sesję pierwszą otworzył referat na temat: „Współżycie seksualne małżonków a sakramentalność małżeństwa”, który wygłosił ks. dr Grzegorz Strzelczyk z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Prelegent ukazał specyfikę małżeństwa na tle innych sakramentów świętych. Refleksja teologiczna bierze pod uwagę aspekt sakramentalności, to niejako za plecami ma świadomość, że istnieje małżeństwo naturalne, które jest bazą do rozważania sakramentalnego. Mając to na uwadze małżeństwo, w przeciwieństwie do innych sakramentów świętych, jest uwarunkowane antropologicznie.

         Ksiądz dr Michał Wieczorek z Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie wygłosił referat pt. „Zdrada małżeńska powodem nieważności małżeństwa?”. Sama zdrada nie jest tytułem nieważności małżeństwa, to czy może wpływać na ważność małżeństwa. W wystąpieniu prelegent posłużył się wyrokami wydanymi przez Trybunał Roty Rzymskiej, aby odpowiedzieć na sformułowane w referacie pytanie oraz przedstawić błędy, jakie mogą się pojawić przy badaniu takich spraw. Sędzia kościelny musi dobrze przeprowadzić postępowanie dowodowe, zwłaszcza ocenić fakt zdrady małżeńskiej, ponieważ jest wykroczeniem o charakterze moralnym, ale nie zawsze może prowadzić do stwierdzenia nieważności małżeństwa.

         Ostatni referat w pierwszej sesji, pt: „Czy przeszkoda impotencji godzi w prawa człowieka?” przedstawił ks. prof. dr hab. Wiesław Kraiński z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ius connubii należy do fundamentalnych praw każdego wiernego (kan. 219 KPK), ma odniesienie do podstawowego prawa człowieka, jakim jest prawo wyboru formy swego życia w małżeństwie. Uregulowane jest także w aktach prawa międzynarodowego. W systemie kanonicznego prawa małżeńskiego ius connubii było w określonych okolicznościach limitowane. Postawą ograniczenia są m.in. ustawy uniezdalniające – przeszkody zrywające, a wśród nich przeszkoda impotencji (kan. 1084 KPK). Aby odpowiedzieć na sformułowane w temacie wystąpienia pytanie, prelegent podniósł tezę, że ius connubii należy do podstawowych praw człowieka, stąd też przeszkoda impotencji zabezpiecza możliwość jej realizacji.

         Dyskusja jaka wyłoniła się po trzech wystąpieniach, dotyczyła m.in. znaku sakramentu małżeństwa. Gesty i słowa, w którym nowożeńcy wyrażają wolę zawarcia małżeństwa stanowią znak sakramentu małżeństwa. Odnosząc się do teologii ciała, uczestnicy sympozjum zastanawiali się czy nie należałoby uznać, że znakiem jest akt seksualny jeżeli małżonkowie oddają sobie swoje ciała. Małżeństwo, w przeciwieństwie do sakramentu chrztu, nie można zawrzeć pragnieniem. Pojawiły się także dodatkowe pytania na temat przeszkody impotencji oraz aktu niewierności przed zawarciem małżeństwa.

         Sesję drugą otworzył referat pt. „Czy istnieje kanoniczny obowiązek współżycia seksualnego między małżonkami?”, który przedstawił ks. dr Andrzej Sacher z Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Znajomość istotnych obowiązków małżeńskich i ich akceptacja jest nieodzowna, aby małżeństwo zostało zawarte ważnie, a zobowiązania z nich wynikające były odpowiedzialnie realizowane. Zagadnienie współżycia seksualnego między małżonkami wiąże się z samą koncepcją małżeństwa (kan. 1055 KPK) oraz z jego celami i przeszkodą impotencji. Akt płciowy małżonków czyni ich obrazem zjednoczenia Chrystusa z Kościołem. Ukierunkowanie małżeństwa na dobro małżonków i dobro potomstwa jest źródłem praw i obowiązków. Obowiązek współżycia małżeńskiego istnieje, ale jako dążenie ku dobru małżonków.

         Ostatni referat w drugiej sesji, pt: „Czy małżeństwo niesakramentalne może być dopełnione?” przedstawił ks. dr hab. Andrzej Wójcik z Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Dopełnienie małżeństwa czyni ten święty związek nierozerwalny (kan. 1141 KPK). Poprzednio obowiązujący Kodeks Prawa Kanonicznego stanowił, że przedmiotem konsensu małżeńskiego jest wzajemne przekazywanie prawa do ciała (can. 1081 § 2 CIC/1917). Natomiast kodeks Jana Pawła II stanowi, że przedmiotem zgody małżeńskiej są sami małżonkowie (poprzez wzajemne oddanie się i przyjęcie), a nie tylko ius in corpus (kan. 1057 KPK). W trakcie wystąpienia prelegent przytoczył słowa wybitnego kanonisty Javiera Hervady, wskazując że bez sakramentalności akt małżeński jest prawnie nieistotny w odniesieniu do prawnej skuteczności węzła małżeńskiego. Tylko w małżeństwie sakramentalnym mamy do czynienia z dopełnieniem. Skoro papież może rozwiązać małżeństwo niedopełnione zawarte między stroną ochrzczoną, a nieochrzczoną (can. 1119 CIC/1917, kan. 1142 KPK) oznacza to, że istnieje małżeństwo dopełnione niesakramentalne, które nie mogłoby być rozwiązane. Aby odpowiedzieć na sformułowane w temacie wystąpienia pytanie, prelegent podkreślił na konieczność rozróżnienia małżeństwa sakramentalnego i naturalnego. Dopełnienie małżeństwa sakramentalnego zawiera w sobie całe antropologiczny akt seksualny w małżeństwie naturalnym.

         Dyskusja, jaka wyłoniła się po dwóch wystąpieniach, dotyczyła momentu uznania małżeństwa za sakramentalne. W momencie aktu seksualnego małżonkowie wzajemnie się oddają, stając się jednym ciałem. Dopóki nie dojdzie do zjednoczenia, małżeństwo istnieje, ale brakuje doskonałej jedności. Węzeł małżeński wiąże mężczyznę i kobietę nie w sferze działania, a bytowania. Jak Chrystus łączy się z Kościołem, tak małżonkowie łączą się ze sobą.

         Na zakończenie głos zabrał ks. dr hab. Andrzej Wójcik – Dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, dziękując gościom, dyskutantom i prelegentom za obecność na sympozjum i zapraszając na kolejne konferencje zorganizowane przez nasz Wydział Prawa Kanonicznego.

dr Karolina Mazur

Program